Kim Westerdijk: "Met de optimale dosering werken medicijnen beter en zijn er minder bijwerkingen." Smal venster Kim Westerdijk: “We weten uit eerder onderzoek dat de standaarddosering bij verschillende patiënten kan leiden tot grote verschillen in de spiegel van het medicijn in het bloed. Ook hebben we geleerd dat bij deze medicijnen een relatie bestaat tussen de spiegel en de werking en de spiegel en de bijwerkingen. Uit onderzoek is een smal therapeutisch venster gedefinieerd: een ondergrens waarboven de spiegel minimaal moet zijn voor voldoende werking en een grens waarboven de kans op bijwerkingen toeneemt. We weten dat met de huidige standaarddosering ongeveer 30% van de patiënten een te lage spiegel heeft en daarmee het risico loopt op onvoldoende werking. Ongeveer 15% van de patiënten heeft een te hoge spiegel en loopt daarmee het risico op vervelende bijwerkingen, zoals hoge bloeddruk, misselijkheid, diarree en huidafwijkingen. Therapeutic Drug Monitoring is een methode waarbij op basis van de gemeten spiegel in het bloed, de dosering kan worden aangepast om zo voor elke patiënt de optimale dosering te bepalen. Een dosering met optimaal effect en zo min mogelijk bijwerkingen.” Factor 10 Geneesmiddelen worden over het algemeen geregistreerd op basis van de uitkomsten van studies met fitte patiënten. Als het medicijn eenmaal geregistreerd is, kunnen oncologen dit echter ook voorschrijven aan patiënten die minder fit zijn of die ook andere medicijnen gebruiken. Ze krijgen allemaal dezelfde dosering. We weten echter niet of dit ook de meest optimale dosering is bij patiënten die bijvoorbeeld een matige nierfunctie hebben, heel zwaarlijvig zijn, of op hoge leeftijd. Ondertussen zien we wél dat de spiegels die in het bloed bereikt worden, soms wel een factor 5 tot 10 verschillen. Aanpassing Tyrosinekinaseremmers grijpen aan op specifieke processen in de kankercel, maar tasten gezonde cellen minder aan. Dat is anders dan bij bijvoorbeeld chemotherapie, dat aangrijpt op álle snel delende cellen. Zowel van de kanker als gezonde lichaamscellen. We spreken daarom over doelgerichte therapie. Maar om écht gericht te behandelen is meer nodig, leren we van Kim Westerdijk: “Voor imatinib, sunitinib en pazopanib kennen we het therapeutisch venster en kunnen we betrouwbaar de spiegel in het bloed meten. Wanneer in het Radboudumc een patiënt start met een behandeling met deze medicijnen, beginnen we met de standaarddosering. Vervolgens proberen we de dosering te optimaliseren met behulp van Therapeutic Drug Monitoring. Na 4 weken behandeling meten we de bloedspiegel. Op basis daarvan passen we, waar nodig, de dosering aan, zodat de spiegel binnen het therapeutisch venster komt. De eerste 3 maanden na het starten van de behandeling doen we dit maandelijks, omdat de spiegel ook bij gelijkblijvende dosering dan wat kan dalen. Daarna gaan we incidenteel en op indicatie meten.” Evidente voordelen De voordelen van de aanpak van Westerdijk zijn evident. Door tot een optimale dosering te komen op basis van de gemeten spiegel, kan de werkzaamheid van de medicijnen worden verhoogd en kunnen de bijwerkingen juist worden teruggedrongen. Westerdijk: “Dosisoptimalisatie met behulp van Therapeutic Drug Monitoring is in het Radboudumc bij deze medicijnen inmiddels onderdeel van de standaard patiëntenzorg. Dit is echter nog niet overal in Nederland het geval, terwijl er wel wetenschappelijk bewijs voor is. In januari 2019 is daarom een project van start gegaan om dit te implementeren in heel Nederland, voor alle patiënten die behandeld worden met imatinib, sunitinib of pazopanib. Binnen dit KWF project probeer ik, samen met oncoloog dr. Ingrid Desar, ziekenhuisapotheker dr. Nielka van Erp, oncoloog dr. Neeltje Steeghs (NKI­AvL) en oncoloog prof. dr. Winette van der Graaf, ervoor te zorgen dat in de komende jaren elke patiënt in Nederland kan profiteren van de mogelijke voordelen van deze techniek. Vijf ziekenhuizen werken daarvoor samen: het Radboudumc, Erasmus MC, UMC Groningen, Leiden UMC en het Antoni van Leeuwenhoek. Bij deze vijf is de techniek aanwezig om de blootstelling in het bloed voor deze medicijnen te bepalen. Hier kennen ze de protocollen voor dosis advisering op basis van de gemeten geneesmiddelspiegels en we gaan hier zorgen voor een identieke infrastructuur. De capaciteit van de apotheken in deze ziekenhuizen is voldoende om de geneesmiddelspiegels voor alle patiënten in Nederland te meten. Daarom willen we vanuit deze ziekenhuizen Therapeutic Drug Monitoring uitrollen over de rest van het land. Ziekenhuizen die de techniek zelf willen ontwikkelen kunnen kennis en kunde inwinnen bij de ervaren centra. Dat betekent dat we de kennis moeten verspreiden, maar met name ook ruchtbaarheid moeten geven aan deze techniek. Oncologen én patiënten moeten hiervan weten. Daar helpt dit verhaal ook weer bij.” Het project van Westerdijk en collega’s is mogelijk gemaakt door het KWF. De onderzoekers hopen dat het onderzoek uiteindelijk een werkwijze oplevert die voor veel meer medicijnen toegepast kan worden. Westerdijk: “We richten ons momenteel op drie medicijnen, omdat daar het meeste wetenschappelijk bewijs voor is. Door nu een goede infrastructuur op te zetten, hopen we echter dat hier in de toekomst gemakkelijk nieuwe middelen aan kunnen worden toegevoegd, wanneer daar voldoende bewijs voor is. Hiermee kunnen we de medicijnen die we tot onze beschikking hebben zo optimaal mogelijk gebruiken met als doel een betere werking, minder bijwerkingen en meer patiënttevredenheid. Radboud Report Oncologie 09 Pagina 8

Pagina 10

Scoor meer met een online winkel in uw spaarprogramma. Velen gingen u voor en publiceerden vaktijdschriften online.

Radboud Report Oncologie Nr. 2 2020 Lees publicatie 1Home